Αφορμή για το παρόν στάθηκε η προβολή μιας ταινίας που έλαβε χώρα στο αναρχικό στέκι Ναδίρ της Θεσσαλονίκης, ζυμωτήριο της ΣΠΦ. Το σχόλιο αφορά όλους, μηδενός εξαιρουμένου. Υπάρχει ένα παλιό, ωστόσο επίκαιρο σύνθημα που λέει ότι 'το σύστημα διδασκαλίας είναι η διδασκαλία-της ιδεολογίας-του συστήματος'. Η πρακτική εφαρμογή του: 'το σύστημα δεν είναι τίποτα άλλο απ'την βίαιη εμπέδωση της ιδεολογίας του'. Το βαθύτερο μήνυμα της κινηματογραφικής παραγωγής 1968 με τίτλο 'If''του ινδικής καταγωγής δημιουργού Lindsay Gordon Anderson, η οποία προβλήθηκε στον χώρο Ναδίρ, δεν είναι άλλο από την αταλάντευτη εφαρμογή του δόγματος της πειθαρχίας. Η παραγωγή χωρίζεται σε 8 θεματικές ενότητες. Η πλοκή διαδραματίζεται στο 'College House', στους 'κοιτώνες'του οποίου οι οικότροφοι μαθητές εκπαιδεύονται-προορίζονται με μαθηματική ακρίβεια προκειμένου να επανδρώσουν την αυριανή ελίτ του τόπου στις βαθμίδες της κυβέρνησης, του στρατού και της εκκλησίας. Το ουτοπικό μήνυμα της εξέγερσης ενάντια στην μηχανική καταπίεση, μια έλλογη επιθυμία η οποία πραγματώνεται μέσα από την υπέρβαση του Εγώ, αποτυπώνεται στις σεκάνς του Anderson, όπου οι πρωταγωνιστές επιζητούν το αδύνατο την ίδια χρονιά που ξεσπάει ο Γαλλικός Μάης. Απαριθμώντας τα 8 κεφάλαια της παραγωγής, μπορούμε να προβούμε στα κάτωθι σχόλια.
Κεφάλαιο 1ο (COLLEGE HOUSE… return): Η
ιδρυματική φοίτηση αρχίζει ξανά. Τα πάντα πρέπει να λειτουργούν στην
εντέλεια. Οι ιεραρχία πρέπει να εμπεδωθεί απ'όλους στον ίδιο βαθμό με
την πειθαρχία. Ο πρωταγωνιστής, ως αιρετικό στοιχείο που απεχθάνεται τον
ορθολογισμό του βρετανικού συστήματος, διαχωρίζεται από το κοπάδι,
λέγοντας 'Πότε ζούμε; Αυτό θέλω να μάθω!'εν αντιθέσει με την γραμμή του
διευθυντή του ιδρύματος, ο οποίος λέει: 'Εργασθείτε. Παίξτε. Ποτέ όμως
μην συγχέετε αυτά τα δύο'.
Κεφάλαιο 2ο (COLLEGE… once again
assembled): Οι σκηνές φανερώνουν πως ο ιδρυματισμός αποτελεί την κύρια
πεποίθηση του βρετανικού συστήματος. Η διδασκαλία και ο εκκλησιασμός
αποτελούν δύο απαράβατους κανόνες του, η ρουτίνα έκδηλη στη συμπεριφορά
των οικότροφων.
Κεφάλαιο 3ο (TERM TIME): Δίδεται
ξεχωριστή έμφαση στην εμπέδωση της πειθαρχίας, όπου ο πρωταγωνιστής
εμφανίζεται ως το μαύρο πρόβατο, εν αντιθέσει με τους
χαρακτηροθωρακισμένους συμφοιτητές του που 'ακούνε-βλέπουν-δεν μιλάνε'. Ο
πρωταγωνιστής, εφόσον δεν ακολουθεί το πνεύμα της υποταγής στην
βρετανική αυθεντία στιγματίζεται ως ανυπάκουος, ως εκφυλισμένος.
Κεφάλαιο 4ο (RITUAL AND ROMANCE): Η
θηλυκή παρουσία κάνει την εμφάνισή της ως άλλη τίγρης, η οποία θέλγει
τον πρωταγωνιστή να ζήσει όντας πραγματικά ελεύθερος, μακρυά από την
θωράκιση που Είναι την οποία επιβάλλει ο εκκλησιαστικός σωφρονισμός,
όπου η σκέψη του ερωτικού σκιρτήματος γίνεται προϊόν εξομολόγησης, μέσα
από την φράση του 'ακάθαρτες σκέψεις'.
Κεφάλαιο 5ο (DISCIPLINE): Η
μικρογραφία της βρετανικής κοινωνίας (το ίδρυμα) προδίδει την έλλειψη
ουσιαστικής συνοχής στις τάξεις της, η οποία παραπαίει μέσα από την
τυφλή τυπολατρική αντιγραφή στείρων κλισέ από γενιά σε γενιά. Το
βασανιστικό μαστίγωμα των ανωτέρων τους, το οποίο υφίστανται απολύτως
καρτερικά, χαλυβδώνει ακόμα περισσότερο την πίστη μέσα τους. Το αδύνατο
μπορεί να γίνει εφικτό μέσα από την πράξη. 'Ένας άνδρας μπορεί ν'αλλάξει
τον κόσμο αν τοποθετήσει μια σφαίρα στη σωστή θέση', 'Δεν υπάρχει τόσο
άσχημο πράγμα από έναν αναίτιο πόλεμο. Η βία και η επανάσταση αποτελούν
τις μοναδικές δύο αγνές πράξεις', 'Ο πόλεμος είναι η τελευταία δυνατή
δημιουργική πράξη', εκστομίζονται από τον πρωταγωνιστή...
Κεφάλαιο 6ο (RESISTANCE): Η συντροφική
τριάδα ανταλλάσσει όρκους αίματος μέσα από διαδοχική εναλλαγή
συνθημάτων. Αυτή παρουσιάζεται ωσάν να διαχωρίζεται ανεπιστρεπτί
εξαιτίας της απείθαρχης συμπεριφοράς της, ενώ τα μέλη της ορκίζονται στα
'θάνατος στον δυνάστη', 'στην αντίσταση', 'ελευθερία'. Η συνωμοσία έχει
γίνει βιωματική.
Κεφάλαιο 7ο (FORTH TO WAR): Το ίδρυμα
προχωράει στην πραγματοποίηση μιας κωμικής εκπαιδευτικής άσκησης με μη
αληθινά πυρά. Η τριάδα ξεστρατίζει από τον όχλο, φανερώνοντας μύχια τις
προθέσεις της, πυροβολώντας τον επόπτη της άσκησης, τα οποία λειτουργούν
ως οιωνός του τι θα ακολουθήσει. Ο αιδεσιμότατος δεν τιμωρεί τους
απείθαρχους, ωστόσο τους προτρέπει να ακολουθήσουν την πεπατημένη της
τίμιας εργασίας. Εκείνοι όμως, έχουν πάρει τις αποφάσεις τους.
Κεφάλαιο 8ο (CRUSADERS): Η τριάδα
επιτίθεται στην πράξη εναντίων όλων στην κωμική και πολύ παραστατική
τελετή αποφοίτησης από το 'College House'. Η μάζα παραμένει σε ρόλο
μόνιμου παρατηρητή της βίας που εκτονώνεται σε μηχανικές αθλοπαιδιές ή
πολεμικές ασκήσεις, αλλά και εκφυλισμένη σεξουαλικότητα. Η οικότροφος,
ντυμένη ως άλλη Μητέρα Τερέζα, κοιτάζει με εμμονή τα γεννητικά όργανα
των νεαρών ανδρών, ενώ το παζλ της ομηρίας συμπληρώνουν οι νοηματικοί
συνειρμοί που αφήνονται στον καθένα να κάνει με τις φαντασιώσεις της
ίδιας.
Μεγάλο ατού της παραγωγής 'If', ο
πρωταγωνιστής της, ο Malcolm McDowell. Εμφανίζεται το ίδιο ανατρεπτικός,
όπως θα δούμε τρία χρόνια αργότερα (1971) στο 'A Clockwork Orange'του
Stanley Kubrick. Αυτή την φορά ο 'Mick Travis' (πρωταγωνιστής) δεν
φοράει την μάσκα του Guy Fawkes, αλλά μια ολόλευκη στολή. Η τριάδα του
'If'γίνεται τετράδα στο 'A Clockwork Orange'. Η εναντίωση στην εξουσία
από μυθική γίνεται πραγματική. Η Επαναστατημένη Νεολαία πρέπει να
δοκιμάσει το 'Αν'. Το δίδαγμα του 'If'αυτό είναι. Το ξεπέρασμα της
συμπλεγματικής δομής στο Εγώ του καθενός, η ανάδυση του επαναστατικού
υποκειμένου ως δημιουργού των καταστάσεων και όχι ως παθητικού δέκτη
τους. Η θέληση ανοίγει δρόμο. Με τσαμπουκά προχωράμε μπροστά και όχι με
ικεσίες. Την εξουσία την πυροβολούμε, δεν την χαϊδεύουμε!
